Kraj
Czy strażacy ochotnicy nie dostaną ekwiwalentu za akcje? Wszystko w rękach Gminy.
Jak informuje na łamach portalu prawo.pl dr Dariusz P. Kała, specjalizujący się w prawie ochrony przeciwpożarowej, od 1 stycznia 2022 r. gminy nie mają prawa wypłacać strażakom ochotnikom ekwiwalentu za udział w działaniach ratowniczych oraz szkoleniach pożarniczych.
Od pierwszego dnia roku w ponad 2400 gminach w Polsce wszystkie uchwały w sprawie wysokości ekwiwalentu pieniężnego za udział w działaniach ratowniczych – utraciły moc prawną.
Przyczyną jest uchwalenie nowej Ustawy o OSP, która uchyla artykuł, który był dotychczasową podstawą prawną dla uchwał ws. ekwiwalentu.
Rady gmin muszą teraz przyjąć nowe uchwały, aby zapobiec chaosowi w zakresie wypłat.
Źródło: prawo.pl
Do sprawy ustosnkował sie także ZOSP publikując informację w sprawie ekwiwalentu pieniężnego według stanu prawnego ze stycznia 2022 r.
Zgodnie z art. 15 ust. 1-2 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 2490) strażak ratownik OSP, który uczestniczył w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu, otrzymuje, niezależnie od otrzymywanego wynagrodzenia, ekwiwalent pieniężny.
Wysokość ekwiwalentu pieniężnego ustala, nie rzadziej niż raz na 2 lata, właściwa rada gminy w drodze uchwały. Wysokość ekwiwalentu pieniężnego nie może przekraczać 1/175 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej “Monitor Polski” na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 291, z późn. zm.) przed dniem ustalenia ekwiwalentu pieniężnego, naliczanego za każdą rozpoczętą godzinę od zgłoszenia wyjazdu z jednostki ochotniczej straży pożarnej. Ekwiwalent pieniężny jest wypłacany z budżetu właściwej gminy.
W związku z powyższym ekwiwalent pieniężny strażakowi ratownikowi OSP przysługuje: 1) za czas uczestnictwa w działaniu ratowniczym,
2) za czas uczestnictwa w akcji ratowniczej,
3) za czas uczestnictwa w szkoleniu lub ćwiczeniu.Słowo „ekwiwalent” (łac. aequivalens, -ntis od aeqvivalere ‘mieć taką samą wartość) oznacza rzecz przedstawiającą tę samą wartość, a mającą inną postać, np. ekwiwalent pieniężny. Odpowiada słowom „odpowiednik”, „równoważnik”. Zwykle w przypadku, gdy używane jest w tekstach prawnych wskazuje, czego jest równoważnikiem, np. ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do bezpłatnego węgla, ekwiwalent za wyłączenie gruntów z upraw rolnych i prowadzenie upraw leśnych.
Ekwiwalent pieniężny za udział w działaniach ratowniczych, akcjach ratowniczych, szkoleniach lub ćwiczeniach ma charakter bardziej zbliżony do świadczeń określanych w przepisach prawa pod nazwą „diet” związanych z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich, radnych, posłów, senatorów. Przyjmuje się, że jest to forma wynagrodzenia dla osób pełniących funkcje o wysokim stopniu użyteczności publicznej, stanowiąca rekompensatę za wykorzystywanie czasu wolnego w interesie dobra powszechnego. W przypadku strażaków ratowników OSP można mówić wprost o narażaniu życia i zdrowia w interesie dobra wspólnego.
Poniżej przywołane orzeczenia zachowują swoją aktualność w nowym stanie prawnym –
Zgodnie z tezą wyroku NSA ekwiwalent pieniężny, o jakim mowa w art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229 ze zm.), stanowi odpowiednik wartości pracy strażaka ochotnika na rzecz ochrony przeciwpożarowej; nie jest on odpowiednikiem wynagrodzenia utraconego przez strażaka w związku z udziałem w działaniach ratowniczych lub szkoleniowych.
Jak stwierdziło KRIO w jednym z orzeczeń ekwiwalent, o jakim mowa w art. 28 ustawy o ochronie przeciwpożarowej, stanowi równoważnik, odpowiednik wkładu wniesionego przez członka OSP, w postaci czasu, wysiłku i zdrowia, w ochronę przeciwpożarową, czyli w działanie mające na celu ochronę życia, zdrowia, mienia innych osób lub ochronę środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innymi zagrożeniami (patrz: orzeczenie Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Opolu z dnia 8 października 2012 r., NA.III-0221-22/2012).
Sformułowanie ust. 2 art. 15 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych „nie może przekraczać 1/175 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto” wskazuje na możliwość kształtowania jego wysokości, gdzie jego górną granicą jest owa 1/175 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto. Wysokość ekwiwalentu ustala, nie rzadziej niż raz na 2 lata, właściwa rada gminy w drodze uchwały.
Rady gmin, na terenie których działają OSP powinny podjąć uchwały, w których ustalą wysokość ekwiwalentu przysługującego strażakom ratownikom OSP. Mogą oczywiście przyjąć maksymalną wysokość ekwiwalentu przewidzianą w ustawie, tj. 1/175 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto za godzinę udziału w działaniach ratowniczych, akcjach ratowniczych, szkoleniu lub ćwiczeniu.
Nie mogą jednak całkowicie pozbawić strażaków ratowników OSP prawa do tego ekwiwalentu, ponieważ ustawa przewiduje prawo dla strażaka ratownika OSP do tego ekwiwalentu, a uprawnieniem rady gminy jest jedynie ustalenie wysokości tego ekwiwalentu.
Przyjęcie w uchwale rady gminy wysokości ekwiwalentu np. „0 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za godzinę udziału w działaniach ratowniczych lub w szkoleniu” stałoby w sprzeczności z zapisem ustawy, ponieważ prowadziłoby do pozbawienia tego prawa strażaka ratownika OSP.Zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych w zw. z art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej pod pojęciem „działań ratowniczych” (za udział, w których przysługuje ekwiwalent) należy rozumieć każdą czynność podjętą w celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska, a także likwidację przyczyn powstania pożaru, wystąpienia klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia. Tak więc prawo dla strażaka ratownika OSP do otrzymania ekwiwalentu nie ogranicza się tylko do pożarów i zawężająca interpretacja art. 15 jest nieuprawniona.
Powyższa ustawowa definicja działań ratowniczych wynika z tego, iż ustawa o ochronie przeciwpożarowej szeroko traktuje pojęcie ochrony przeciwpożarowej. Czyni to w sposób odmienny od tradycyjnego pojęcia, wynikającego tylko z literalnego brzmienia słów.
W stosunku do stanu prawnego obowiązującego do końca 2021 r. wyłączono możliwość otrzymania przez strażaków OSP ekwiwalentu za udział w działaniach o charakterze prewencyjnym, gdy działania te OSP podejmować będzie samodzielnie lub z inicjatywy władz gminy. Ekwiwalent nie będzie przysługiwał bowiem za działania określone w art. 2 pkt 1 ustawy o ochronie przeciwpożarowej.
W przepisie tym wskazano, że pod pojęciem zapobieżenia powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia – rozumie się:
a) zapewnienie koniecznych warunków ochrony technicznej nieruchomościom i ruchomościom,
b) tworzenie warunków organizacyjnych i formalnoprawnych zapewniających ochronę ludzi i mienia, a także przeciwdziałających powstawaniu lub minimalizujących skutki pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia;
Zgodnie z art. 2 pkt 2 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych w zw. z art. 7 pkt 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej pod pojęciem „akcji ratowniczych” (za udział w których przysługuje ekwiwalent) należy rozumieć działania organizowane i kierowane przez Państwową Straż Pożarną.
Można dokonać szeroko idącej interpretacji sformułowania „szkolenia lub ćwiczenia” (za udział, w których przysługuje ekwiwalent), do których zaliczają się nie tylko szkolenia lub ćwiczenia ściśle pożarnicze, ale także szkolenia i ćwiczenia obejmujące ratownictwo medyczne, chemiczne, techniczne itd. Szkolenia lub ćwiczenia muszą być niezbędne dla wykonywania działań ratowniczych i akcji ratowniczych.
Terminy “szkolenie” i “ćwiczenie” odnoszą się zarówno do nabywania wiedzy teoretycznej (np. na wykładach, kursach, itp.), jak i praktycznej, np. poprzez udział w zawodach pożarniczych, manewrach i ćwiczeniach.
Roszczenie o wypłatę ekwiwalentu przysługuje strażakom ratownikom OSP, a nie samej OSP. OSP potwierdza organom gminy udział strażaka ra-townika OSP w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwi-czeniu i zakres czasowy tego udziału.
Wypłata ekwiwalentu dokonywana jest na rzecz danego strażaka ratownika OSP. Nawet wtedy, gdy dokonuje się tego za pośrednictwem OSP. W przypadku niewypłacenia ekwiwalentu przez gminę lub w przypadku wypłacenia go w zaniżonej wysokości z rosz-czeniem wobec gminy występuje dany strażak ratownik OSP.
Wierzytelność może być dochodzona na drodze postępowania sądowego (sąd powszechny, wydział cywilny). Zrzeczenie się prawa do ekwiwalentu jest prawnie do-puszczalne, ponieważ wierzytelność nie ma charakteru świadczenia należne-go ze stosunku pracy.
Uczynić to jednak może wyłącznie osoba uprawniona, a więc strażak ratownik OSP, któremu ten ekwiwalent przysługuje.
Ustawa o ochotniczych strażach pożarnych nie wskazuje w jakim ter-minie ma zostać wypłacony ekwiwalent. W takim wypadku przyjmuje się zasadę niezwłoczności wypłaty po wezwaniu do zapłaty (art. 455 k.c.). Formą wezwania do zapłaty mogą być np. zestawienia udziału strażaków ratowników OSP w działaniach ratowniczych, akcjach ratowniczych, szko-leniach lub ćwiczeniach, które są podstawą do naliczenia i wypłaty ekwiwa-lentu z budżetu gminy. Termin „niezwłocznie” oznacza termin realny, mający na względzie okoliczności miejsca i czasu.
Nie można go utożsamiać z terminem natychmiastowym. Przy ocenie omawianego problemu bowiem nie można pomijać wskazań zawartych w art. 354 § 1 i art. 355 k.c. W praktyce czas niezbędny dłużnikowi do niezwłocznego wykonania zobowiązania kształtować się będzie niejednolicie. Spełnienie świadczenia stosownie do wezwania uzależnione może być nieraz od przedsięwzięcia różnych, zawiłych często, czynności natury kasowej i księgowej.
Wszystkie te okoliczności rzutują więc na czas, jaki jest potrzebny dłużnikowi do dostosowania się do wezwania wierzyciela. W typowych sytuacjach, gdy z okoliczności nic innego nie wynika, należy przyjmować, że spełnienie świadczenia oznacza spełnie-nie w terminie 14 dni od wezwania (tak np. SN w orz. z dnia 28 maja 1991 r., II CR 623/90).
Na etapie poprzedzającym proces sądowy w imieniu strażaków ratowników OSP w charakterze ich pełnomocnika mogą występować np. przedstawiciele władz danej OSP.
Na etapie procesu sądowego pełnomocnikiem procesowym strażaków ratowników OSP w sporze z gminą może być adwokat lub radca prawny. W przypadku gdyby strażacy ratownicy OSP wytoczyli gminie powództwo w jednym piśmie procesowym (co jest dopuszczalne) wtedy pełnomocnikami procesowymi mogliby być poszczególni współuczestnicy sporu.
Odmowa wypłaty ekwiwalentu daje prawo strażakom ratownikom OSP do wystąpienia przeciwko gminie na drogę postępowania sądowego.
