Gaszenie urządzeń elektrycznych pod napięciem

Europa

Działania gaśnicze w obrębie urządzeń pod napięciem elektrycznym zawsze stanowiły wyzwanie dla strażaków ze względu na możliwość porażenia prądem elektrycznym. Niejednokrotnie zadawano pytanie czy możliwe jest gaszenie urządzeń pod napięciem elektrycznym za pomocą wody, piany lub proszku gaśniczego. W poniższym artykule przytaczamy kilka źródeł prawnych oraz naukowych, które pozwalają odnieść się do powyższego tematu.


Podział napięć prądu zmiennego stosowany w Polsce:

a) napięcie niskie do 1000V (1kV) – oznaczenie nN

b) napięcie średnie powyżej 1kV do 60kV – oznaczenie SN

c) napięcie wysokie powyżej 60kV – oznaczenie WN


Pierwszym źródłem, które należy poruszyć w omawianym temacie jest ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI z dnia 16 września 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny służby strażaków Państwowej Straży Pożarnej, w którym to w Rozdziale 7 (Wymagania bezpieczeństwa i higieny służby podczas prowadzenia akcji ratowniczych w obrębie zagrożenia prądem elektrycznym) zawarto dwa paragrafy: 

§  79. W czasie akcji ratowniczych, w których występuje możliwość porażenia prądem elektrycznym, strażak współpracuje z odpowiednią służbą techniczną w celu wyłączenia dopływu prądu elektrycznego do urządzeń i instalacji znajdujących się na miejscu akcji.

§  80. W przypadku gdy nie został wyłączony dopływ prądu elektrycznego, przyjmuje się, że każde urządzenie, instalacja elektryczna oraz trakcja elektryczna znajdują się pod napięciem.

Interpretując te paragrafy pod kątem realnych działań strażackich, jeżeli na miejscu nie ma pracowników Pogotowia Energetycznego, którzy potwierdzają nam brak prądu w instalacji lub urządzeniu, strażacy przyjmują, że instalacja lub urządzenia cały czas jest pod napięciem. Rozporządzenie nie określa jednak czy można urządzenia pod napięciem gasić konkretnym środkiem gaśniczym.

Ważne:

Mimo że rozporządzenie wskazuje bezpośrednio przestrzeganie tych paragrafów tylko przez strażaków PSP, strażacy OSP są również zobligowaniu do ich przestrzegania. Stan ten jest podyktowany analogią przepisu prawnego (analogia legis), gdzie ze względu na brak konkretnego dla tej grupy rozporządzenia, zastosowanie ma inne najbliższe rozporządzenie. 


Drugim źródłem jest ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ENERGII z dnia 28 sierpnia 2019 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych, gdzie w paragrafie 23, punkt 3 określono minimalne odstępy w powietrzu od nieosłoniętych urządzeń elektroenergetycznych lub ich części znajdujących się pod napięciem, wyznaczające zewnętrzne granice strefy pracy. Jedną z wartości jest odstęp minimum 30 centymetrów przy napięciu mniejszym lub równym 1000V (1kV). Możemy z tego wywnioskować, że w momencie gdybyśmy znaleźli się przypadkowo przy urządzeniu pod napięcie do 1000V, żeby nie zostać porażonym prądem, musimy zachować odstęp od urządzenia minimum 30 centymetrów.


PN-EN 3-2:1999, Gaśnice przenośne. Szczelność, badanie przewodności elektrycznej, wymagania szczególne, to norma dla gaśnic, dzięki której już jako użytkownik końcowy otrzymujemy odpowiedź czy gaśnica z danym środkiem gaśniczym może być wykorzystana do gaszenia pożarów urządzeń pod napięciem elektrycznym. Informacja ta zawarta będzie na etykiecie gaśnicy, gdzie będzie widniał napis np. „Do gaszenia urządzeń elektrycznych do 1000V z odległości powyżej 1m”. Badania dielektryczne przechodzą gaśnice proszkowe, pianowe i płynowe. 


Inne możliwości zastosowania konkretnych środków gaśniczych do gaszenia urządzeń lub instalacji pod napięciem elektrycznym możemy znaleźć w książkach dotyczących taktyki działań gaśniczych, lub opracowaniach strażaków, jakie pojawiały się na przestrzeni lat. Możliwości zastosowania konkretnych środków gaśniczych wiążą się ściśle z odstępami, jakie powinniśmy zachować podczas gaszenia. Odległości i konkretne środki gaśnicze pojawiające się w bibliografii na przestrzeni lat były zapożyczane najczęściej z literatury europejskiej. Również teraz możemy odnieść się nie tyle do literatury europejskiej co do innych źródeł prawa stosowanych w Europie (szczególnie w unii europejskiej). 

DIN VDE 0132
Norma niemiecka DIN VDE 0132 zawiera przepisy dotyczące gaszenia pożarów i pomocy technicznej w zakresie instalacji elektrycznych. Służy więc do informowania osób odpowiedzialnych za gaszenie pożarów w instalacjach elektrycznych i w ich pobliżu – mogą to być również wykwalifikowani elektrycy.
Możliwości i odstępy gaszenia za pomocą wody wg VDE 0132 (prądownica typu turbo; maksymalna wydajność 235 l/min)

a) urządzenie pod napięciem niskim:
prąd rozproszony wody = odstęp minimum 1 metr
prąd zwarty wody – odstęp minimum 5 metrów

b) urządzenie pod napięciem średnim:
prąd rozproszony wody = odstęp minimum 5 metr
prąd zwarty wody – odstęp minimum 10 metrów


Inną ciekawostką z Europy, która daje wiedzę na temat gaszenia urządzeń pod napięciem elektrycznym, jest zakończone w 2018 roku badanie prowadzone przez berlińską straż pożarną pod kątem możliwości gaśniczych piany sprężonej (CAFS). Wyniki opublikowanych badań pokazują, że możliwe jest również zastosowanie piany sprężonej podczas gaszenia urządzeń pozostających pod napięciem elektrycznym. Według badań istnieje możliwość gaszenia za pomocą CAFS jeżeli zachowamy odstępy:

a) prąd rozproszony = odstęp minimum 5 metrów (do 1kV)

b) prąd zwarty – odstęp minimum 15 metrów (do 110kV)


źródło: Berliner Feuerwehr

Podsumowaniem i meritum tematu, jest tabela wg VDS oraz badań berlińskiej straży