Słownik
SŁOWNIK TERMINÓW POŻARNICZYCH
Słownik terminów związanych z pracą w straży pożarnej. Terminy zostały uporządkowane alfabetycznie, tak aby umożliwić szybkie wyszukanie porządnego terminu.
ABSORPCJA – pochłanianie substancji całą objętością innej substancji, najczęściej gazu przez ciecz lub ciało stałe.
ADHEZJA – przyleganie cieczy do powierzchni ciała stałego. Jest ono wynikiem sił przyciągania działających pomiędzy cząsteczkami ciała stałego i cieczy.
ADSORBENT – substancja stała o właściwościach chłonnych, na której powierzchni zachodzi proces absorpcji. Właściwości chłonne mają np. węgiel aktywny, żel krzemionkowy.
ADSORPCJA – gromadzenie się substancji rozpuszczonych w cieczy lub obecnych w fazie gazowej na powierzchni ciała stałego albo cieczy.
AEROZOL – zawiesina w gazie bardzo drobnych cząstek, praktycznie nie opadających pod wpływem ciążenia. Zależnie od stanu skupienia aerozole dzieli się na mgły (cząstki ciekłe) i dymy (cząstki stałe).
ALARM BOJOWY – rozkaz lub umówiony sygnał podany za pomocą radia,syreny lun innych środków, nakazujący pospieszne przejście pododdziału (oddziału) w stan gotowości bojowej.
ALARM FAŁSZYWY – jest to wezwania podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej do zdarzenia, które faktycznie nie miało miejsca lub zaistniało, lecz nie wymagało podjęcia działań ratowniczych.
ALARM FAŁSZYWY W DOBREJ WIERZE – zgłaszający zdarzenie zaobserwował symptomy zagrożenia, np.: dymy, pary, zapachy, lecz po przybyciu na miejsce zagrożenie samoistnie zakończyło się bez możliwości stwierdzenia miejsca lub przyczyny, nie stwarzało zagrożenia, np. para z urządzeń wentylacyjnych lub klimatyzacyjnych, dymy lub ognie technologiczne, wypalanie materiałów pod nadzorem w miejscach do tego celu przeznaczonych, inne zdarzenia, które nie wymagały podjęcia działań ratowniczych.
ALARM FAŁSZYWY Z INSTALACJI WYKRYWANIA – zgłaszane przez instalacje wykrywania pożaru lub innych zagrożeń, spowodowane zadziałaniem czujników z takich przyczyn, jak w szczególności: odbłyski światła, dostanie się chwilowe dymu do czujek, wada techniczna czujki, zbyt niski próg alarmu czujki, prowadzone prace powodujące powstanie dymów lub oparów lub z ręcznych ostrzegaczy pożaru nie wymagające podjęcia działań ratowniczych przez podmioty systemu lub inne jednostki ochrony przeciwpożarowej.
ALARM FAŁSZYWY ZŁOŚLIWY – zgłaszając zdarzenie sprawca miał na celu wprowadzenie podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej w błąd.
ANKIER – zob. kotew.
BATALION – oddział w sile od trzech do pięciu kompanii oraz dowódca.
BEZPIECZEŃSTWO POŻAROWE – stan eliminujący zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, uzyskiwany przez funkcjonowanie systemu norm prawnych i technicznych środków zabezpieczenia przeciw-pożarowego oraz prowadzonych działań zapobiegawczych przed pożarem.
BIODEGRADACJA – rozkład substancji przez określone odmiany mikroorganizmów występujących w środowisku wodnym lub gruncie.
BLEVE – w dosłownym tłumaczeniu oznacza wybuch par wrzących cieczy (Boiling Liquids Expanding Vapours Explosions). Skrót stosuje się powszechnie dla określenia wybuchu powstałego w wyniku gwałtownego wycieku łatwo zapalnej cieczy o temperaturze wyższej od jej temperatury wrzenia przy normalnym ciśnieniu atmosferycznym.
BŁĄD PARALAKSY – błąd powstający np. przy odczytywaniu wskazań przyrządu pomiarowego podczas obserwowania wskazówki z kierunku prostopadłego do powierzchni podzielni (skali) tego przyrządu.
BILANS SIŁ I ŚRODKÓW – ilościowe zapotrzebowanie sił i środków do przeprowadzenia skutecznej akcji ratowniczo-gaśniczej.
BILANS WODNY – ilościowe zapotrzebowanie wody do gaszenia pożaru.
BIOAKUMULACJA – zgromadzenie w organiźmie żywym związku chemicznego w stężeniu większym, niż występuje on w otoczeniu.
BODZIEC TERMICZNY – każdy czynnik mający (lub mogący wytworzyć) odpowiednio wysoką temperaturę i pojemność cieplną zdolną do zapalenia materiałów palnych bądź zainicjować wybuch gazów, pyłów lub par cieczy palnych.
BRYGADA – związek pododdziałów i oddziałów realizujący w granicach administracyjnych województwa wielkoobszarowe działanie ratownicze.
CIECZ NIEBEZPIECZNA POŻAROWO – ciecz o temperaturze zapłonu do 55°C.
CIŚNIENIE DYSPOZYCYJNE – ciśnienie przewidziane do pokonania oporów przepływu wody w linii tłocznej między motopompami ustawionymi szeregowo w systemie dostarczania wody na duże odległosci przez przetłaczanie. Ciśnienie to wynosi 65 m słupa wody (0,65 MPa).
CIŚNIENIE PRÓBNE – ciśnienie pod jakim bada się węże pożarnicze, elementy urządzenia lub całą instalację przed oddaniem jej do eksploatacji.
CIŚNIENIE ROBOCZE – najwyższe ciśnienie, które może wystąpić podczas pracy urządzenia.
CZAS GASZENIA POŻARU – czas, który upłynął od wejścia do akcji jednostek straży pożarnej do momentu przerwania podawania środka gaśniczego.
CZAS LOKALIZACJI POŻARU – czas, który upłynął od wejścia do akcji jednostek straży pożarnej do opanowania pożaru.
CZAS OPERACYJNY – czas przewidziany na wykonanie przez straż pożarną zadania bojowego.
DEFLAGRACJA – spokojne spalanie substancji wybuchowych, spalanie bez wybuchu.
DEKONTAMINACJA – jest to zespół czynności wykonywanych na terenie akcji ratownictwa chemiczno-ekologicznego zmierzających do zneutralizowania szkodliwego oddziaływania substancji niebezpiecznych na ludzi i otoczenie.
DEKONTAMINACJA WSTĘPNA – jest realizowana bezpośrednio po zakończeniu działań, najczęściej na terenie akcji. Powinna zapewnić poziom skażenia nie zagrażający zdrowiu i życiu ratownika, a sprzęt używany w trakcie działań nie powinien stać się źródłem dalszego skażenia środowiska i ludzi z nim się stykających.
DEKONTAMINACJA WŁAŚCIWA – jest prowadzona poza terenem akcji – w strażnicy lub specjalnie przeznaczonym do tego celu miejscu. Jej zadaniem jest pełne odkażenie ratowników oraz sprzętu.
DETONACJA – zjawisko rozkładu materiału wybuchowego przebiegające z dużą prędkością, któremu towarzyszy huk i nagłe wyzwolenie dużej energii.
DGW – dolna granica wybuchowości.
DOGASZANIE POŻARU – faza działań bojowych związana z gaszeniem pojedynczych ognisk pożaru.
DOLNA GRANICA WYBUCHOWOŚCI – najniższe stężenie substancji palnej (gazów, par, pyłów) w mieszaninie z powietrzem, przy którym może nastąpić zapalenie się tej substancji (wybuch) pod wpływem bodźca termicznego.
DOWÓDCA – osoba, która na mocy odpowiednich regulaminów organizacyjnych ma prawo do wydawania rozkazów i poleceń podległym ratownikom pododdziałom i oddziałom.
DOWÓDCA ODCINKA BOJOWEGO (DOB) – osoba podlegająca bezpośrednio KAR, otrzymująca od niego rozkazy, odpowiedzialna za oddane jej do dyspozycji siły oraz za skuteczność i wyniki ich działania na przydzielonym odcinku bojowym.
DOWÓDCA ZMIANY – ratownik wyznaczony do kierowania zmianą służbową. – DRUGI RZUT – siły i środki przewidziane w planach obrony do udziału w określonych działaniach bojowych w przypadku gdy siły i środki pierwszego rzutu są niewystarczające.
DUPLEKS – system łączności telegraficznej, w którym sygnały mogą być przekazywane jednocześnie w obu kierunkach.
DYFUZJA – samorzutne mieszanie się składników układu w wyniku chaotycznego ruchu cząsteczek i atomów.
DYM – substancja chemiczna powstała wskutek rozkładu termicznego materiału palnego, występująca w powietrzu w postaci aerozoli drobnych cząsteczek ciał stałych, pary wodnej, sadzy, par cieczy palnych, gazów pożarowych, itp. Ilość wydobywającego się dymu jest tym większa, im więcej pierwiastków węgla mają w swojej strukturze palące się materiały.
DYMOSZCZELNOŚĆ – zdolność do przeciwstawienia się przenikaniu przez elementy budowlane budynku gazów i par lub (i) płomieni w warunkach pożaru, nazywana także szczelnością pożarową.
DYREKTYWA – ustalenie (pisemne) lub wskazówka postępowania wydane przez dowódców przełożonych wyższych szczebli.
DYSLOKACJA – rozlowkowanie jednostek straży pożarnej w rejonach działania, rejonie koncentracji, rozmieszczenie stanowisk gaśniczych itp. na terenie akcji.
DYSPERGENCJA – rozdrabnianie większych cząstek jakiejś substancji na mniejsze.
DYSPERSYJNOŚĆ PIANY – właściwość charakteryzująca stopień rozdrobnienia pęcherzyków piany gaśniczej. Dyspersyjne piany gaśnicze mają pęcherzyki wielkości średnio 3 mm.
DYSPONOWANIE – stawianie w stan gotowości bojowej i kierowanie do działań jednostek ochrony ppoż. i innych podmiotów ratowniczych.
DYSPOZYTOR – funkcjonariusz pożarnictwa pełniący służbę na stanowisku kierowania, którego zadaniem jest przyjmowanie zgłoszeń o pożarach i innych zdarzeniach, ich analizowanie i dysponowanie jednostek straży pożarnej do działań bojowych.
DYSTYNKCJE SŁUŻBOWE – oznaki stopni pożarniczych w kolorze złotym noszone na naramiennikach i otokach czapek.
DZIAŁANIA POŁĄCZONE – forma działań łączących natarcie z obroną w celu zmniejszenia szybkości rozprzestrzeniania się pożaru i obrony obiektów położonych bezpośrednio przy strefie spalania.
DZIAŁANIA RATOWNICZE – czynności podjęte w celu ochrony życia, zdrowia, mienia a także likwidacji źródła powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.
DZIAŁANIA SKONCENTROWANE – działania polegające na równoczesnym wprowadzeniu do akcji niezbędnej ilości sił i środków celem wykonania zadania bojowego.
DZIAŁANIE W NATARCIU – zob. obrona.
EFEKT GASZENIA – rezultat (wynik) skutecznego przeprowadzenia gaszenia pożaru.
EJEKTOR (EŻEKTOR) – rodzaj pompy zwężkowej do zasysyania cieczy lub gazów.
EKSHAUSTOR – ssawa, wentylator wysysający powietrze zanieczyszczone, gazy, pyły lub dymy ze zbiornika, pomieszczenia, itp. i przetłaczający je do atmosfery lub zbiornika oczyszczającego.
EKSPLOZJA – wybuch, przebiegający ze zmienną prędkością liniową rzędu kilkuset lub kilku tysięcy m/s, następujący w wyniku gwałtownego przebiegu reakcji chemicznej lub łańcuchowych reakcji jądrowych.
ELEWACJA – zewnętrzne ściany budynku wraz z występującymi na nich elementami architektonicznymi i wystrojem.
EMULGACJA – zjawisko polegające na wymieszaniu się cieczy z wodą (np. olej z wodą) z jednoczesnym utworzeniem trudnej do rozdzielenia emulsji.
EMULSJA – stabilny stan rozproszenia jednej cieczy w innej, np. oleju w wodzie.
EWAKUACJA – całokształt czynności związanych z usuwaniem ludności wywożeniem urządzeń, sprzętu i materiałów z terenu zagrożonego.
FALA PODMUCHU – sferyczny obszar silnie sprężonego powietrza, rozprzestrzeniający się z olbrzymią prędkością we wszystkich kierunkach od środka wybuchu np. jądrowego. Za czołem fali występuje strefa powietrza o ciśnieniu większym niż ciśnienie atmosferyczne, a następnie strefa rozrzedzenia o ciśnieniu mniejszym od atmosferycznego.
FALA UDERZENIOWA – czynnik rażący wybuchu. Rozprzestrzenia się z prędkością naddźwiękową, malejącą aż do zaniku. Za czołem fali rozchodzącej się we wszystkich kierunkach podąża strefa sprężenia o ciśnieniu większym od atmosferycznego, a za nią strefa rozrzedzenia o ciśnieniu mniejszym od ciśnienia atmosferycznego.
FASADA – elewacja budynku; frontowa ściana budynku, w której znajdują się główne wejścia wyróżniający się bogatszą kompozycją architektoniczną i dekoracyjną.
FAZA POŻARU – etap (stadium) pożaru charakteryzujący się pewnymi stanami następującymi po sobie.
FILAR – pionowa podpora wszelkich konstrukcji budowlanych, np. mostów, sklepień itp.
FILM OLEJOWY – warstwa oleju pokrywająca powierzchnię wody, zwykle o grubości od kilku do kilkunastu milimetrów.
FUNDAMENT – zagłębiona w ziemi część murów budynku przenosząca obciążenie bezpośrednio na grunt.
FRONT POŻARU – odcinek obwodu terenu pożaru, na którym liniowa szybkość rozprzestrzeniania się pożaru jest największa.
GASZENIE POŻARU DYNAMICZNE – podawanie środka gaśniczego podczas ruchu samochodu.
GASZENIE POŻARU STATYCZNE – podawanie środka gaśniczego ze stanowiska gaśniczego stojącego w miejscu lub z działka samochodu na postoju.
GAZ BŁOTNY – gaz palny składający się głównie z metanu, powstający w procesie gnicia ciał organicznych pod wodą.
GAZY TECHNICZNE – gazy wytwarzane i używane na dużą skalę, przechowywane w stanie skroplonym lub sprężonym w stalowych butlach pod wysokim ciśnieniem. Zalicza się do nich: tlen, azot, wodór, dwutlenek siarki, dwutlenek węgla i inne.
GEOMETRYCZNA GŁĘBOKOŚĆ SSANIA – różnica poziomów między lustrem wody w punkcie czerpania a osią pompy. Głębokość tą wyrażamy w metrach słupa wody.
GEOMETRYCZNA WYSOKOŚĆ PODNOSZENIA – różnica poziomów między punktem, do którego podaje się wodę a osią pompy.
GGW – górna granica wybuchowości.
GŁĘBOKOŚĆ DZIAŁANIA GAŚNICZEGO – odległość od czoła pożaru, skrzydeł pożaru lub (i) tyłu pożaru linii stanowisk gaśniczych w głąb terenu powierzchni pożaru, ograniczona m.in. długością rzutu prądu środka gaśniczego. Skuteczna głębokość gaszenia przy gaszeniu wodą wynosi 5 m.
GŁÓWNE NATARCIE – ześrodkowanie sił i środków w określonym czasie na terenie działań bojowych dla przeprowadzenia natarcia o maksymalnej intensywności gaszenia.
GŁÓWNY WYŁĄCZNIK PRĄDU – urządzenie przeznaczone do wyłączania w budynku spod napięcia całej instalacji na wszystkich biegunach. Wyłącznik powinien być umieszczony w miejscu łatwo dostępnym, w szafce zamykanej na klucz, łatwo otwieranej bez użycia klucza i narzędzi (np. wybicie szyby).
GODZINA PRZYJAZDU NA TEREN DZIAŁAŃ – moment zatrzymania samochodu na terenie akcji w miejscu wskazanym przez dowódcę.
GODZINA UGASZENIA POŻARU – moment, w którym na skutek działania bojowego proces spalania ustanie w stopniu nie zagrażającym ponownym rozpaleniem.
GOTOWOŚĆ BOJOWA – zdolność do podjęcia działań interwencyjnych w określonym czasie przez zespół ratowniczy.
GÓRNA GRANICA WYBUCHOWOŚCI – najwyższe stężenie substancji palnej w mieszaninie z powietrzem, przy którym jeszcze może nastąpić zapalenie się tej substancji (wybuch) pod wpływem bodźca termicznego.
GRANICA PLASTYCZNOŚCI – naprężenie, powyżej którego powstaje odkształcenie trwałe materiału po jego odciążeniu.
GRANICA SPRĘŻYSTOŚCI – najwyższe naprężenie w materiale, po usunięciu którego ciało wraca ponownie do postaci pierwotnej.
GRUPA OPERACYJNA – zespół funkcjonariuszy doraźnie wydzielonych lub wydzielonych według ustalonego kryterium do opracowania lub wykonania samodzielnie określonego zadania.
GRUPY POŻARÓW – klasyfikacja pożaru ze względu na rodzaj materiału objętego pożarem.
GRUZOBETON – beton, w którym jako kruszywo zastosowano gruz z cegieł, dachówek itp.
HEKTOLITR – jednostka objętości równa stu litrom.
HERMETYZACJA – 1) zapobieganie przedostawaniu się do pomieszczeń pracy szkodliwych gazów, par, pyłów. 2) uszczelnienie zamkniętych naczyń, przewodów, pomieszczeń zabezpieczające przed dostawaniem się do wnętrza powietrza lub w celu oddzielenia ich od atmosfery zewnętrznej.
HIGROSKOPIJNOŚĆ – właściwość niektórych ciał polegająca na łatwośći pochłaniania wody i pary wodnej.
HYDROFIL – cząstka koloidowa wykazująca zdolność przyłączania cząsteczek wody; substancja łatwo tworząca wodne roztwory koloidowe charakteryzujące się dużą lepkością.
HYDROLIZA – reakcja chemiczna, w której woda lub jej jony rozkładają substancję na prostsze składniki.
HYDROFOB – cząstka koloidowa nie ulegająca łatwo uwodnieniu; substancja nie tworząca łatwo wodnych roztworów koloidowych.
IMPLOZJA – odwrotność eksplozji; zniszczenie naczyń próżniowych spowodowane różnicą ciśnień: zewnętrznego (większego) i wenętrznego (mniejszego),a więc wskutek nadciśnienia pochodzącego z zewnątrz.
IMPREGNACJA – powierzchniowe lub wgłębne zabezpieczenie materiału impregnowanego związkami chemicznymi przed działaniem ognia i wysokich temperatur.
INFILTRACJA – powolne przenikanie (wsiąkanie) cieczy lub gazu przez pory jakiegoś ciała do wnętrza.
INHIBITOR – katalizator, którego obecność w procesie reakcji chemicznej powoduje zmniejszenie szybkośći lub zatrzymanie przebiegającej reakcji.
INTENSYWNOŚĆ GASZENIA – ilość środka gaśniczego podawana na jednostkę powierzchni, kubatury lub obwodu pożaru w jednostce czasu.
INTENSYWNOŚĆ PODAWANIA WODY – stopień natężenia podawania wody jako środka gaśniczego w litrach na metr kwadratowy na sekundę przy gaszeniu pożaru na powierzchni i w litrach na metr bieżący na sekundę przy gaszeniu pożaru w obwodzie.
IZBICA – budowla wodna zabezpieczająca filar mostu w czasie ruchu lodów, mająca ostrą stalową krawęź, która działa jak klin i służy do rozbijania kry.
JEDNOSTKA RATOWNICZO-GAŚNICZA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ – podstawowa jednostka organizacyjna, posiadająca siły i środki umożliwiające samodzielne organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych i miejscowych zagrożeń.
JRG PSP – zob. Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza PSP
KALENICA – poziomy grzbiet dachu dwuspadowego.
KALKULACJA – obliczanie szans; przemyśliwanie, planowanie, rozważanie dotyczące ustalania potrzebnych sił i środków do przeprowadzania skutecznych działań bojowych.
KARTA DOJAZDOWA – dokument operacyjny określający trasę dojazdu od strażnicy do każdej ulicy znajdującej się w rejonie działania.
KARY DYSCYPLINARNE – środki dyscyplinujące, jak: nagana, pozbawienie możliwości awansowania na okres do dwóch lat, wyznaczenie na niższe stanowisko służbowe, obniżenie stopnia pożarniczego i wydalenie ze służby.
KARY PORZĄDKOWE – środki dyscyplinująco-wychowawcze, nakładane przez komendantów. Zalicza się do nich upomnienie i ostrzeżenie.
KATALIZA – proces przyspieszania lub opóźniania reakcji chemicznej po wpływem katalizatorów.
KAUSZA – chomątko, metalowy ochraniacz pętli na końcu linki strażackiej zapobiegający jej przecieraniu się.
KAWITACJA – zjawisko polegające na powstawaniu wewnątrz przepływającej cieczy obszarów nieciągłości, wypełnionych gazem lub parą wskutek obniżenia się ciśnienia w miejscu znacznego wzrostu prędkości przepływu; działa niszcząco na elementy konstrukcji przez wybijanie bądź nadżeranie cząstek materiału.
KIEROWANIE INTERWENCYJNE – realizowane w strefie zagrożenia lub bezpośrednich działań ratowniczych, w której istnieje zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz mienia i środowiska lub prawdopodobieństwo jego wystąpienia, w celu likwidacji lub usunięcia skutków zdarzenia oraz zapewnienia bezpieczeństwa ratownikom; kierowaniu interwencyjnemu podlegają siły nie przekraczające wielkością jednej kompanii.
KIEROWANIE STRATEGICZNE – realizowane w celu określenia i przyjęcia niezbędnej strategii w likwidowaniu zagrożenia oraz nadzoru nad kierowaniem taktycznym; kierowaniu strategicznemu podlegają siły wojewódzkich brygad odwodowych albo siły przekraczające wielkością jeden batalion.
KIEROWANIE TAKTYCZNE – realizowane na granicy strefy zagrożenia lub poza nią w celu wykonania przyjętej taktyki lub określonej strategii oraz nadzoru nad kierowaniem interwencyjnym; kierowaniu taktycznemu podlegają siły nie przekraczające wielkością jednego batalionu.
KLAPA DYMOWA – pokrywa umieszczona na otworze dachu lub stropodachu, otwierana w celu usunięcia drogą wentylacji naturalnej nagromadzonych w budynkach gorących gazów pożarowych i dymów pożarowych.
KOALESCENCJA – metoda oczyszczania wody z rozproszonego w niej oleju, polegająca na wymuszaniu łączenia się małych kropelek w większe skupiska, wskutek wzajemnych zderzeń w czasie przepływu przez mikrokanały filtra koalescencyjnego.
KOHEZJA – wzajemne przyciąganie się cząsteczek danej substancji wskutek działania sił międzycząsteczkowych.
KOLEKTOR – główna rura zbiorcza dużych rozmiarów z szeregiem odgałęzień przeznaczonych do zbierania lub rozdzielania cieczy, gazów.
KOLOID – rozpowszechnione w przyrodzie układy o dużym stopniu rozdrobnienia, stanowiące ogniwo pośrednie między roztworami rzeczywistymi a zawiesinami; należą do nich aerozole, piany, zole.
KOMPANIA – pododdział w sile trzech plutonów lub czterech sekcji oraz dowódca.
KONDENSACJA – 1) zagęszczenie, stężenie; 2) skroplenie, przemiana pary lub gazu w ciecz.
KOORDYNACJA – uzgodnione współdziałanie.
KORELACJA – wzajemne powiązanie działania.
KROKIEW – element nośnej konstrukcji dachu w postaci belki drewnianej podtrzymującej pokrycie dachu.
KUBATURA BUDYNKU – objętość wszystkich kondygnacji nadziemnych, przyziemnych i podziemnych, liczona w metrach sześciennych.
LAKMUS – barwnik stosowany w chemii jako wskaźnik kwasowości roztworów wodnych. Lakmus w obecności kwasu barwi się na czerwono, a zasady na niebiesko.
LARYNGOFON – mikrofon umieszczony na szyi mówiącego i działający pod wpływem drgań jego krtani; nie reaguje na dźwięki przenoszone przez powietrze, umożliwia porozumiewanie się pożarników w pomieszczeniach o dużym nasileniu hałasu.
LEGAR – gruba belka stosowana jako podkład (podpora) pod ciężkie przedmioty lub na której układa się deski podłogowe.
LEPKOŚĆ – własność płynów charakteryzująca się stopniem ich płynności (lejności) i przyczepności do różnych ciał podczas ruchu jednych warstw względem drugich, zależna w dużym stopniu od temperatury i ciśnienia. Jednostką lepkości jest 1 stoke = 1 St = 1 cm2/sek. W praktyce lepkość wyznaczamy w centistokesach (1 centistoke = 1 cSt = 0,01 stoke)
LICZBA SPIENIENIA – jest to stosunek objętości piany do objętości roztworu z którego ta piana powstała..
LIKWIDACJA POŻARU – gaszenie pożaru w celu wyeliminowania możliwości ponownego wznowienia palenia i ostatecznego ugaszenia.
LINIA GAŚNICZA – linia wężowa od nasady tłocznej rozdzielacza, pompy pożarniczej lub hydrantu, zakończona prądownicą lub wytwornicą.
LINIA GŁÓWNA – linia tłoczna od nasady pompy do nasady rozdzielacza.
LINIA SSAWNA – linia wężowa zbudowana z węży ssawnych służąca do pobierania (ssania) wody z otwartych punktów czerpania wody.
LINIA ZASILAJĄCA – linia wężowa od hydrantu do pompy lub od pompy do kolejnej pompy.
LINIOWA PRĘDKOŚĆ ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ POŻARU – droga przebyta przez front pożaru w danym kierunku w jednostce czasu.
LNG (Liquefied Natural Gas) – skroplony gaz naturalny. Głownym składnikiem jest zwykle metan. Termin LNG jest potocznie odnoszony tylko do tego gazu, choć w rzeczywistości LNG składa się również z dwutlenku węgla i siarkowodoru.
LOGGIA – wnęka balkonowa otwarta na zewnątrz budynku, utworzona przez załamanie i cofnięcie części ściany zewnętrznej w głąb budynku.
LOKALIZACJA POŻARU – powstrzymanie rozprzestrzeniania się pożaru i ograniczenie intensywności procesu spalania.
LPG (Liquefied Petroleum Gas) – skroplony gaz petrochemiczny. Składa się głownie z propanu, butanu i pentanu.
ŁUK ELEKTRYCZNY – zjawisko przepływu prądu elektrycznego wskutek przebicia warstwy zjonizowanego powietrza lub gazu między częściami urządzeń elektrycznych będących pod napięciem. Zjawisku towarzyszy silne białe światło i wysoka temperatura (ponad 3000$deg;C). Łuk elektryczny jest zdolny do zapalenia wszystkich materiałów palnych i spowodowania pożaru.
ŁUNA – odblask pożaru widoczny nad horyzontem.
MANOMETR – ciśnieniomierz; przyrząd do pomiaru ciśnienia gazu lub cieczy wyższego od ciśnienia atmosferycznego.
MANOMETRYCZNA WYSOKOŚĆ PODNOSZENIA – wysokość podnoszenia geometryczna powiększona o sumę oporów pompy i węży tłocznych mierzona w metrach słupa wody.
MANOWAKUOMETR – przyrząd łączący dwa przyrządy (manometr i wakuometr) służący do pomiaru ciśnienia cieczy wyższego od ciśnienia atmosferycznego oraz do mierzenia próżni (podciśnienia, ciśnienia niższego od ciśnienia atmosferycznego), montowany jest na pompie pożarniczej po stronie ssawnej.
MANSARDA – pomieszczenie mieszkalne na kondygnacji strychowej, mające na ogół część sufitu pochyloną.
MATERIAŁY NIEBEZPIECZNE POŻAROWO – rozumie się przez to ciecze palne o temperaturze zapłonu poniżej 55°C, gazy palne, ciała stałe wytwarzające w zetknięciu z wodą lub parą wodną gazy palne, ciała stałe zapalające się samorzutnie w powietrzu, materiały wybuchowe i pirotechniczne, ciała stałe palne utleniające o temperaturze rozkładu poniżej 21°C, ciała stałe jednorodne o temperaturze samozapalenia poniżej 200°C oraz materiały mające skłonności do samozapalenia.
MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY – każdy materiał o aktywności właściwej większej niż 70 Bq/kg.
MIEJSCOWE ZAGROŻENIE – jest to inne niż pożar zdarzenie wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody, a stwarzające zagrożenie dla życia, środowiska lub mienia.
MIEJSCOWE ZAGROŻENIE DUŻE – jako nagłe, nieprzewidziane zdarzenie, podczas którego wystąpiło zbiorowe zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia dużej wartości lub środowiska naturalnego, występujące na znacznym obszarze.
MIEJSCOWE ZAGROŻENIE LOKALNE – jako nagłe, uszkodzenia części obiektu, w szczególności budynku lub urządzenia technicznego powodujące przerwę w jego użytkowaniu lub utratę jego właściwości funkcjonalnych, stwarzające zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia.
MIEJSCOWE ZAGROŻENIE MAŁE – jako nagłe, uszkodzenia elementów urządzeń, maszyn, pojazdów, obiektów, które mogą powodować zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia, wymagające interwencji podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej, a także gdy jednostki ochrony przeciwpożarowej wspomagają inne służby ratownicze, porządkowe, mogące także występować jako prawdopodobne, wymagające jednak rozpoznania tego zagrożenia.
MIEJSCOWE ZAGROŻENIE ŚREDNIE- jako nagłe zdarzenie, którego następstwem jest jednostkowe zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub skażenie środowiska, występujące na niewielkim obszarze, powierzchni lub ograniczone do jednego obiektu.
NADCIŚNIENIE – różnica między ciśnieniem w danym punkcie cieczy lub gazu a niższym od niego ciśnieniem zewnętrznym.
NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE (NDS) – jest to takie stężenie substancji szkodliwej, które przy stałym kontakcie z nią w ciągu 8-godzinnego dnia pracy przez wieloletni nawet okres nie wywołuje żadnych objawów zatrucia.
NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE CHWILOWE (NDSCh) – jest to takie stężenie czynników szkodliwych dla zdrowia – ustalone jako wartości średnie – które nie powinno powodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz jego przyszłych pokoleń, jeśli utrzymuje się ono w środowisku pracy dłużej niż 30 minut podczas pracy zmiany roboczej.
NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE PROGOWE (NDSP) – jest to takie stężenie czynników szkodliwych dla zdrowia, które ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być przekroczone w środowisku pracy.
NAPĘD HYDRAULICZNY – napęd wywołany przez ruch cieczy pod odpowiednim ciśnieniem.
NAPĘD PNEUMATYCZNY – napęd maszyny lub urządzenia osiągany przez wykorzystanie sprężonego powietrza.
NAPIĘCIE KROKOWE – napięcie występujące między punktami ziemi dotykanymi przez stopy człowieka przechodzącego w miejscu naelektryzowanym, wskutek zetknięcia przewodu wysokiego napięcia z ziemią.
NASADA – rodzaj połączenia szybkorozłącznego pożarniczych węży tłocznych i węży ssawnych.
NATARCIE – podstawowa forma działania taktycznego polegająca na bezpośrednim działaniu na ognisko pożaru, zmierzająca do całkowitego przerwania procesu spalania.
NEUTRALIZACJA – zobojętnianie; reakcja wzajemnego działania zasady i kwasu, w wyniku której powstaje sól i woda.
NOMENKLATURA – obowiązująca symbolika (oznaczenie) i terminologia (nazewnictwo) materiałów, wyrobów, czynności itp.
NORMALNE WARUNKI CIŚNIENIA I TEMPERATURY – 1)w fizyce: temperatura 0$deg;C i ciśnienie 1 atm; 2)w technice: temperatura 20$deg;C i ciśnienie 1 at.
OBRONA – podstawowy rodzaj działania bojowego mający na celu niedopuszczenie do zapalenia się obiektów zagrożonych bezpośrednio lub pośrednio od promieniowania cieplnego lub ognii lotnych, bądź działanie opóźniające rozprzestrzenianie się pożaru.
OBRONA BLIŻSZA – obrona skierowana na obiekty zagrożone bezpośrednio z zadaniem niedopuszczenia do rozprzestrzeniania się pożaru.
OBRONA DALSZA – działania na obiekty zagrożone pośrednio z zadaniem niedopuszczenia do wytworzenia nowych ognisk pożaru.
OBWÓD POŻARU – linia okalająca powierzchnię pożaru.
OCENA MOŻLIWOŚCI – określenie wydajności i przydatności sił i środków zgromadzonych na terenie akcji po ocenie sytuacji.
OCENA SYTUACJI – określenie konsekwencji wynikających ze stanu rozwoju i rozprzestrzenienia się pożaru oraz stopnia stwarzanych zagrożeń.
ODCINEK BOJOWY – wyodrębniona część np. terenu akcji, terenu pożaru, gdzie jedna lub kilka jednostek straży pożarnej ma określone zadanie do wykonania.
ODWÓD – wydzielone siły i środki pozostające w dyspozycji dowódcy akcji.
ODWÓD TAKTYCZNY – wydzielone siły i środki jako rezerwa (1/3, 1/2 sił zaangażowanych) na terenie działań bojowych pozostające w dyspozycji dowódcy akcji.
OGNIE LOTNE – niespalone, rozżarzone cząstki materiału palnego przenoszone za pomocą wiatru i ruchów konwekcyjnych powietrza na znaczne odległości, mogące powodować powstanie nowych źródeł pożaru.
OGNISKO POŻARU – część terenu pożaru, gdzie spalanie jest najbardziej intensywne.
OGNIE ŻGĄCE – języki ognia powstające w fazie pośredniej między spalaniem a wybuchem. Warunki sprzyjające takiemu spalaniu występują podczas pożaru w pomieszczeniu zamkniętym, z którego nie jest odprowadzane ciepło ani produjty spalania, a w którym pożar trwa przez dłuższy czas bez dostatecznego dostępu tlenu. Ognie żgące powstają w momencie dopływu powietrza bogatego w tlen, np. na skutek otwarcia okna, drzwi.
OGNISKO POŻARU – przestrzeń, w której spalanie jest najintensywniejsze.
OKAP – 1) rodzaj daszka z wyciągiem do chwytania iskier, dymu, gazu wydobywającego się z ogniska, pieca itp.; 2) dolny brzeg dachu wystający poza ścianę budynku w celu odprowadzenia wody opadowej.
OLEJ (rozlewy olejowe) – surowa ropa naftowa, dowolny produkt jej przerobu (z wyjątkiem chemikaliów), a także odpady zawierające ropę lub jej produkty. Dla potrzeb usuwania awarii olejowych pojęciem tym określa się oleje opałowe i napędowe, z wyłączeniem benzyny, do której nie odnoszą się metody usuwania rozlewów olejowych.
OŚ POŻARU – linia prostopadła do frontu pożaru, przechodząca przez teren pożaru zgodnie z kierunkiem rozprzestrzeniania się pożaru.
OTWARTY OGIEŃ – zjawisko spalania się ciał, dostrzegane w postaci płomieni i żaru.
PIANA CHEMICZNA – powstaje w wyniku reakcji chemicznej w roztworze wodnym środka pianotwórczego pomiędzy łatwo rozpuszczalnymi węglanami a mocnym kwasem lub solą hydrolizującą w wodzie z wytworzeniem odczynu silnie kwaśnego, prowadzonej w zamkniętym zbiorniku lub przewodach rurowych.
PIANA GAŚNICZA CIĘŻKA – zbiór pęcherzyków wypełnionych dwutlenkiem węgla lub powietrzem o liczbie spienienia do 20.
PIANA GAŚNICZA LEKKA – zbiór pęcherzyków wypełnionych powietrzem o liczbie spienienia powyżej 200.
PIANA GAŚNICZA ŚREDNIA – zbiór pęcherzyków wypełnionych powietrzem o liczbie spienienia od 20 do 200.
PIANA MECHANICZNA – powstaje przez energiczne mechaniczne zmieszanie wodnych, zwykle kilkuprocentowych, roztworów środków pianotwórczych z powietrzem lub gazem obojętnym.
PLUTON – pododdział w sile od trzech do czterech zastępów lub dwóch sekcji, liczący od 15 do 21 ratowników, w tym dowódca.
PŁATEW – belka podłużna w konstrukcji nośnej dachu, łącząca dźwigary, podtrzymująca krokwie lub jętki.
PŁYNNOŚĆ PIANY – jest to zdolność piany do rozpływania się po powierzchni ciał stałych lub cieczy.
PODCIŚNIENIE – różnica między ciśnieniem zewnętrznym, najczęściej ciśnieniem atmosferycznym a niższym od niego ciśnieniem w danym punkcie cieczy lub układu linii wężowej.
PODCIĄG – belka o dużych wymiarach, na której opierają się inne belki danej konstrukcji.
PODPINKA – sprzęt pomocniczy służący do podwieszania węża pożarniczego rozwiniętego między biegami schodów klatki schodowej na drabinie, stosowany w celu odciążenia prądownika oraz zabezpieczenia łączników pożarniczych przed uszkodzeniem zaczepów (kłów) i miejsc zataśmowania.
POGORZELISKO – miejsce gdzie był pożar,są spalone resztki obiektu, zgliszcza, teren po zakończeniu działań.
POMPA STRUMIENIOWA – zob. ejektor.
POWIERZCHNIA POŻARU – rzut strefy spalania na poziomą lub pionową płaszczyznę.
POŻAR – niekontrolowany proces palenia w w miejscu do tego nie przeznaczonym.
POŻAR BARDZO DUŻY – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni ponad 1001 m2 lub objętości ponad 5001 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni ponad 101 ha lub jeżeli podano ponad 37 prądów gaśniczych.
POŻAR BLOKOWY – pożar obejmujący kilka kondygnacji jednego obiektu lub pożar zespołu obiektów.
POŻAR DUŻY – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni od 301 do 1 000 m2 lub objętości od 1 501 do 5 000 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni powyżej 10 ha i nie większej niż 100 ha lub jeżeli podano 13-36 prądów gaśniczych.
POŻAR MAŁY – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni do 70 m2 lub objętości do 350 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni nie większej niż 1 ha lub jeżeli podano do 4 prądów gaśniczych.
POŻAR OTWARTY – pożar rozwijający suię i rozprzestrzeniający się na odkrytej przestrzeni z oznakami żarzenia lub świecenia.
POŻAR PODPOWIERZCHNIOWY (torfowo-murszowy) – pożar głębszych warstw gruntowych, najczęściej na terenach łąk i lasów.
POŻAR PRZESTRZENNY – pożar obejmujący wiele obiektów, pożar lasów,upraw itp.
POŻAR ŚREDNI – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni od 71 do 300 m2 lub objętości od 351 do 1 500 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni powyżej 1 ha i nie większej niż 10 ha lub jeżeli podano 5�12 prądów gaśniczych.
POŻAR UKRYTY – pożar, który rozwija się i rozprzestrzenia w pustych przestrzeniach stropów, stropodachów, ścian, podłóg itp., bez oznak świecenia i żarzenia.
POŻAR WEWNĘTRZNY – pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający wewnątrz obiektu.
POŻAR WEWNĘTRZNY UKRYTY – pożar w pustych przestrzeniach stropów, ścian, wewnątrz urządzeń i aparatów technologicznych.
POŻAR WEWNĘTRZNY OTWARTY – pożar w przestrzeni zamkniętej z widzialnym ogniskiem.
POŻAR WIERZCHOŁKOWY – pożar całkowity drzewostanu lasu.
POŻAR W ZARODKU – pożar, który nie rozprzestrzenił się poza miejsce powstania.
POŻAR ZEWNĘTRZNY – pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający na zewnątrz obiektu lub poza obszarem budynku.
PRACE NIEBEZPIECZNE POŻAROWO – prace, których prowadzenie może powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu.
PRZECIWOGIEŃ – gaszenie pożarów przestrzennych lasów,upraw itp. przez zapalenie przed frontem pożaru ustalonej powierzni na całej szerokości kierunku rozprzestrzeniania się pożaru i wypaleniu jej przy podjęciu działań obronnych.
PRZECIWPOŻAROWY WYŁĄCZNIK PRĄDU – to wyłącznik odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru.
POŻOGA – pożar rozprzestrzeniający się z dużą prędkością i obejmujący znaczne powierzchnie.
PUNKT CZERPANIA WODY – miejsce poboru wody dla potrzeb akcji ratowniczo-gaśniczej.
REAKCJA EGZOTERMICZNA – przemiana fizyczna lub chemiczna, w której energia oddawana jest przez reagenty do ototczenia, np. spalanie.
REAKCJA ENDOTERMICZNA – przemiana fizyczna lub chemiczna, wktórej energia jest pobierana przez reagenty z otoczenia.
RETENCJA – czasowe zatrzymanie nadmiernej ilości wód lub ścieków w zbiorniku, w celu stopniowego ich odprowadzenia (zbiornik retencyjny).
ROTA – dwuosobowy zespół ratowników, wchodzący w skład tego samego zastępu lub specjalistycznej grupy ratowniczej, wykonujący zadania ratownicze lub zabezpieczające, wyposażony w sprzęt ochrony osobistej.
ROZKAZ BOJOWY – 1) polecenie (nakaz) podjęcia działania lub zaniechania działania podczas prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej ; 2) polecenie KAR obowiązujące uczestników akcji ratowniczo-gaśniczej, określające zadania bojowe oraz sposoby ich realizacji w celu ratowania zagrożonych i likwidowania pożaru.
ROZPOZNANIE – zorganizowane, aktywne i ciągłe działanie prowadzące do uzyskania informacji co do warunków i przebiegu zdarzenia.
ROZPOZNANIE BOJEM – forma rozpoznania polegająca na zbieraniu informacji z równoczesnym prowadzeniem działań. Charakterystyczna dla pierwszej fazy działań w sytuacji dużego zagrożenia.
ROZPOZNANIE OGNIOWE – działanie prowadzące do uzyskania informacji o przebiegu pożaru i możliwości prowadzenia akcji gaśniczej.
ROZPOZNANIE RATOWNICZE – działania prowadzące do uzyskania informacji o stopniu zagrożenia ludzi, zwierząt i mienia oraz określenia możliwości udzielania skutecznej pomocy.
ROZPOZNANIE SZCZEGÓŁOWE – działanie prowadzące do uzyskania danych pozwalających na ocenę skuteczności działań i umożliwiające dokonanie korekty postępowania.
ROZPOZNANIE WODNE – działania prowadzące do uzyskania informacji o zasobach wodnych i możliwościach ich wykorzystania.
ROZPOZNANIE WSTĘPNE – działania prowadzące do uzyskania informacji dających ogólną orientację w sytuacji w stopniu pozwalającym na podjęcie decyzji co do wariantu działania.
ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ POŻARU – przyrost powierzchni lub objętości pożaru.
RZAZ – szczelina powstająca w drewnie wskutek częściowego przepiłowania piłą poprzeczną, pilarką, itp.
SAGAN – topór strażacki.
SAMORATOWANIE – ratowanie siebie z wyższych kondygnacji za pomocą linki strażackiej i zatrzaśnika.
SEKCJA – pododdział w sile dwóch zastępów, liczący od dziewięciu do 12 ratowników, w tym dowódca.
SKLEPIENIE – strop budowli wykonany w kształcie łuku.
SKRZYDŁA POŻARU -linie boczne ograniczające teren. Określa się je stając twarzą do frontu pożaru.
SPECJALISTYCZNA GRUPA RATOWNICZA – pododdział ratowników posiadających specjalistyczne przeszkolenie i uprawnienia, wyposażony w sprzęt dostosowany do wykonania specjalistycznego zadania ratowniczego, w sile uzależnionej od specyfiki danej specjalności.
SPALANIE CAŁKOWITE – reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, podczas której produkty nie ulegają dlszemu spalaniu. Produktem całkowitego spalania jest dwutlenek węgla.
PALANIE DYFUZYJNE – reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, która zależy tylko od czasu koniecznego dla zaistnienia fizycznego kontaktu tlenu z ciałem palnym.
SPALANIE KINETYCZNE – reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, przy której czas spalania zależy tylko od szybkości reakcji chemicznej między tlenem a ciałem palnym.
SPALANIE NIECAŁKOWITE – reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, podczas której otrzymane produkty w wyniku procesu spalania mogą spalać się dalej.
SPALANIE DETONACYJNE – reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, której towarzyszy występowanie fali podmuchu.
SPALANIE LAMINARNE – uporządkowane spalanie, spalanie spokojne.
SPALANIE TURBULENTNE – spalanie burzliwe powstające na skutek przypadkowych i nieuporządkowanych zmian kierunku i prędkości przemieszczania się powietrza, produktów spalania pod wpływem różnicy temperatur.
STANOWISKO BOJOWE – miejsce,w którym ratownik wykonuje określone działania wynikające z potrzeb akcji.
STANOWISKO DOWODZENIA – miejsce pracy kierującego działaniami ratowniczo-gaśniczymi.
STANOWISKO GAŚNICZE – miejsce pracy prądownika.
STANOWISKO GAŚNICZE NIŻSZE – usytuowane poniżej ogniska pożaru.
STANOWISKO GAŚNICZE ODKRYTE – stanowisko bojowe na którym raownik pracuje bez przesłon i narażony jest na niebezpieczeństwo działania zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia.
STANOWISKO GAŚNICZE OSŁONIĘTE – stanowisko bojowe, na którym ratownik pracuje za zasłoną chroniącą go przed skutkami zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia.
STANOWISKO GAŚNICZE RÓWNE – usytuowane na poziomie ogniska pożaru.
STANOWISKO GAŚNICZE RUCHOME – stanowisko ze zdolnością manewrowania i przemieszczania się.
STANOWISKO GAŚNICZE STAŁE – stanowisko bez możliwości przemieszczania się.
STANOWISKO GAŚNICZE WYŻSZE – usytuowane powyżej ogniska pożaru.
STANOWISKO KIEROWANIA (PA, RSK, WSKR, KCKR) – miejsce z którego zapewniona jest możliwość dysponowania jednostkami straży pożarnych, organizowanie i koordynowanie działań ratowniczych, prowadzenie działalności operacyjno-technicznej oraz współdziałania z innymi podmiotami ratowniczymi.
STANOWISKO ROZDZIELACZA – miejsce ustawienia rozdzielacza.
STANOWISKO WODNE – miejsce ustawienia pompy i miejsce pracy obsługującego ją.
STREFA ODDZIAŁYWANIA CIEPLNEGO – przestrzeń w której wydzielone ciepło stwarza niebezpieczeństwo zmian w sytuacji pożarej oraz zagrożenie dla ludzi i mienia.
STREFA POŻAROWA – to przestrzeń wydzieloną w taki sposób, aby w określonym czasie pożar nie przeniósł się na zewnątrz lub do wewnątrz wydzielonej przestrzeni.
STREFA SPALANIA – przestrzeń,w której przebiegają procesy spalania.
STREFA ZAGROŻENIA WYBUCHEM – przestrzeń, w której może występować mieszanina substancji palnej z powietrzem o stężeniu zawartym między DGW i GGW.
STROP – przykrycie płaskie poziome dzielące budynek na kondygnacje.
STROPODACH – przykrycie płaskie lub krzywiznowe spełniające jednocześnie rolę stropu i dachu.
SUCHY PION – przeciwpożarowe urzązenia wodne, przeznaczone do szybkiego podania wody na wyższe kondygnacje budynku sprzętem straży pożarnej.
SYTUACJA POŻAROWA – stan rozwoju i rozprzestrzenienia się pożaru w danym momencie.
SZTAB AKCJI – pomocniczy organ kierujacego działaniami ratowniczymi.
SZTOLNIA – poziome lub lekko nachylone wyrobisko korytarzowe umożliwiające dostęp do złoża w górzystym terenie.
SZYK BOJOWY – rozmieszczenie stanowisk bojowych do wykonania wspólnych czynności w danym ugrupowaniu bojowym.
SZYK FRONTALNY – ustawienie stanowisk bojowych wzdłuż linii frontu pożaru.
SZYK „KĄTEM W PRZÓD” LUB „KĄTEM W TYŁ” – ustawienie stanowisk tak,by najdalej wysunięte torowały drogę dla pozostałych.
SZYK OKRĄŻAJĄCY – rozmieszczenie stanowisk bojowych wzdłuż obwodu pożaru.
SZYK OSKRZYDLAJĄCY – rozmieszczenie stanowisk bojowych z jednego lub dwóch skrzydeł pożaru z zadaniem zawężania frontu pożaru.
SZYK PIĘTROWY – działania polegające na ustawieniu stanowisk bojowych na różnych poziomach.
SZYK „WYSTĘP W LEWO” LUB „WYSTĘP W PRAWO”- działania stosowane przy intensywnie rozprzestrzeniającym się pożarze polegające na ustawieniu stanowisk skośnie do kierunku przemieszczania się ich z zadaniem zbijania płomieni i torowaniu drogi dla stanowisk dogaszających.
ŚRODEK POWIERZCHNIOWO CZYNNY – substancja dodawana do cieczy w celu polepszenia jej zdolności zwilżającej, tj. obniżenie napięcia powierzchniowego.
ŚWIETLIK – oszklony otwór w suficie lub dachu, dający się otwierać i zamykać, mający na celu oświetlenie pomieszczenia światłem dziennym.
TĄPNIĘCIE – wstrząsty podziemne, połączone z hukiem, wywołane pękaniem i usuwaniem się skał w kierunku wyrobiska.
TEMPERATURA ABSOLUTNA – temperatura zera bezwzględnego mierzona według skali Kelvina.
TEMPERATURA KRYTYCZNA – temperatura właściwa dla danego gazu, powyżej której nie może on być skroplony niezależnie od wielkości zastosowanego ciśnienia.
TEMPERATURA ZAPŁONU – najniższa temperatura, przy której wytworzona mieszanina par cieczy z powietrzem pod wpływem czynnika inicjującego ulegnie zapaleniu.
TEREN AKCJI – obszar obejmujący teren pożaru oraz tereny związane z prowadzonymi działaniami położone poza granicami terenu pożaru.
TEREN POŻARU – obszar na którym znajdują się pomieszczenia, całe budynki, lasy oraz inne obiekty, materiały i budynki zagrożone bezpośrednio przez działanie temperatury oraz zagrożone pośrednio przez ognie lotne.
TLENIE – 1) spalanie materiałów palnych w warunkach niedostatecznej ilości tlenu; 2) spalanie materiału palnego bezpłomieniowe (żarzenie).
TRWAŁOŚĆ PIANY – jest to zdolność piany do zachowania swoich właściwości, jakie uzyskała w momencie wytworzenia. Trwałość piany określana jest na podstawie szybkości wypływu z niej wodnego roztworu środka pianotwórczego.
TYŁ POŻARU – linia znajdująca się po przeciwnej stronie jego rozprzestrzeniania się i rozgraniczająca obiekty palące się od niepalących.
UDARNOŚĆ – odporność materiału na pęknięcie przy uderzeniu.
UGRUPOWANIE BOJOWE – ustawienie sił i środków do wykonania zadania bojowego, realizowane w szyku bojowym.
WISKOZA – zob. lepkość.
ZAGROŻENIE POŻAROWE – zespół czynników określonych stosownymi parametrami,mających wpływ na możliwość powstania i rozprzestrzeniania się pożarów.
ZAMIAR TAKTYCZNY – określenie celów działania taktycznego, ich kolejności oraz sposobów ich realizacji.
ZARZEWIE OGNIA – żarzące się węgle, żar, iskry, żagwie itp. mające odpowiednią pojemność cieplną i odpowiednio wysoką temperaturę zdolną do podtrzymania procesu spalania lub zdolną doprowadzić do powstania nowego pożaru, lub powstania pożaru wtórnego.
ZASTĘP – pododdział liczący od trzech do sześciu ratowników, w tym dowódca, wyposażony w pojazd przystosowany do realizacji zadania ratowniczego.
ZMIANA SŁUŻBOWA – zespół ratowników pełniących służbę w układzie zmianowym, podzielonych na sekcje,zastępy i roty.
ZOBOJĘTNIANIE – proces zachodzący przy dodawaniu do nadmiaru kwasu (zasady) takiej ilości zasaday (kwasu), że powstająca substancja ma odczyn obojętny (jej pH=7).
ŻAR – 1) materiał palnyc spalający się bezpłomieniwo; 2) faza spalania płomieniowego, w której lotne substancje przestały wydobywać się z materiału palnego (nastąpiło odgazowanie).
Źródło: Na podstawi książki:Strażacy Tam Gdzie Zaczyna Się Bohaterstwo
