Artykuł
Geneza zagrożeń
Podczas miesięcy lub lat szkolenia zawodowego strażacy zaznajamiają się z zagrożeniami podczas działań ratowniczo-gaśniczych, po to, aby bezpiecznie prowadzić działania i zdrowym wrócić do macierzystej jednostki, a w dalszej kolejności – do domu. Lecz podczas tych wszystkich etapów nauki brakuje opisu zagrożeń ze strony czynników chorobotwórczych, występujących w codziennej służbie strażaka ochotnika oraz strażaka zawodowego.
Czynniki chorobotwórcze osadzają się na środkach ochrony indywidualnej strażaka oraz na wyposażeniu technicznym. Środki ochrony indywidualnej, zdarzają się, że są nieprane i nieczyszczone po samej akcji, miesiącach lub nawet latach, są wielkim zagrożeniem dla zdrowia lub w dalszej konsekwencji – życia strażaka.
Dla rzeszy strażaków oznaka brudnego, śmierdzącego ubrania specjalnego i hełmu, jest symbolem doświadczenia i praktyki zdobytej na akcjach. Jednak ten symbol jest złudny i nie powinien mieć miejsca w służbie każdego strażaka, ze względu na zagrożenia różnymi czynnikami, które osiadają na środkach ochrony indywidualnej.
Zagrożeniami tymi są:
– Składniki gazów pożarowych: osadzające się na środkach ochrony indywidualnej, wewnątrz ich struktur lub na sprzęcie wnoszonym do kabiny pojazdu pożarniczego. Są to m.in.: tlenek węgla, sadza, smoła, chlorowodór, fosgen, kwas mrówkowy, dioksyny, cyjanowodór, węglowodory aromatyczne. Wszystkie te wymienione składniki są kancerogenne, czyli przyczyniają się do rozwoju nowotworów.
– Pył i kurz: powstałe ze zniszczonych, uszkodzonych konstrukcji budynków, materiałów budowlanych, osadzające się na powierzchniach sprzętu i ŚOI, a które również, jak składniki gazów pożarowych, mogą prowadzić do nowotworów (m.in. azbest, ołów) lub do poważnych chorób układu oddechowego. Należy także pamiętać o kurzu powstałym przy sypaniu sorbentu, pyle szklanym powstającym podczas cięcia szyb klejonych w pojazdach oraz także pyle przy uzupełnianiu zbiorników agregatów gaśniczych proszkiem gaśniczym.
– Materiały zakaźne: są zagrożeniem i rozwojem groźnych chorób zakaźnych. Mowa tutaj o krwi, wymiocinach i innych płynach ustrojowych.
– Drobnoustroje: powstałe w wyniku niedosuszenia ŚOI, złej konserwacji, przetrzymywania ŚOI w nieodpowiednich warunkach lub potu. Przyczyniają się do nieprzyjemnego zapachu oraz możliwości wystąpienia chorób skórnych.
Jak już wspomniano, wiele z tych czynników osadza się na powierzchni ŚOI lub wnika w ich struktury (w przypadku wielowarstwowych ubrań specjalnych wyposażonych w dobre membrany istnieje ryzyko przeniknięcia także niebezpiecznych czynników przez nie), więc jeżeli nie usuniemy ich w stosownym czasie, pozostaną na nich nawet trwale, co może sprawiać, że wnikną do naszego organizmu podczas oddychania, przez kontakt zabrudzonych dłoni z błonami śluzowymi i pokarmem lub ostatecznie przez skórę. Identycznie sytuacja wygląda w przypadku tkanin i pianek użytych w kabinach pojazdów pożarniczych, szelkach aparatów powietrznych lub torba ratownictwa medycznego składowanych w kabinach.
Co robić?
Pierwszą rzeczą jest regularne pranie ubrań specjalnych oraz czyszczenie innych składników ŚOI po akcjach i w określonych odstępach czasu. Pamiętajmy, żeby nie prać ŚOI w pralce, w której pierzemy np.: ubrania sportowe, bieliznę i/lub umundurowanie służbowe).
Co proponujemy:
1. Wypierz ubranie specjalne bez względu na liczbę używalności raz na kwartał.
2. Jeżeli nie masz możliwości zamiany ubrania specjalnego po akcji, rozwieś je w celu wyschnięcia.
3. Po służbie wypierz i rozwieś je w miejscu suchym, ciepłym i nienasłonecznionym.
POSTEPOWANIE PO WYJŚCIU Z STREFY POŻARU
Zdejmij hełm
Otrzep ubranie i/lub spłukaj za pomocą wody
Spłukaj za pomocą wody buty i podeszwę
Zdejmij rękawice specjalne
Zdejmij kurtkę i rozwieś ją
Zdejmij maskę aparatu powietrznego wraz z kominiarką
Schemat pokazuje postępowa nie dla ŚOI po akcji lub ćwiczeniach, gdzie byliśmy wystawieni na ekspozycję chociaż jednego z wymienionych zagrożeń. Ważnym elementem w tym schemacie jest to, że w momencie chwytania, przenoszenia, wkładania itp. wszystkich ŚOI, należy mieć założone rękawiczki jednorazowe oraz półmaskę filtracyjną (poziom ochrony minimum FFP2).
Posiadanie rękawiczek i półmaski jest w szczególności ważne podczas czyszczenia hełmu i butów, które mogą być mocno zabrudzone przez cząstki stałe z gazów pożarowych. Dzięki temu unikniemy możliwości wchłonięcia się tych związków poprzez skórę.
Pamiętaj także o wyczyszczeniu (dekontaminacji) kabiny pojazdu pożarniczego i innego sprzętu w miarę możliwości, przewożeniu mocno zabrudzonych ŚOI w skrytkach. W kabinie też pozostają pyły, kurze, cząstki stałe dymu itp. po akcji.
Kluczowym elementem w przedstawionych sposobach postępowania jest umycie się po całych przeprowadzonych działaniach, czynnościach zmierzających do przywrócenia gotowości bojowej oraz akcjach.
Ze względu na przenikanie czynników do skóry poprzez np. ubranie specjalne zaleca się, aby dokładne mycie całego ciała od było się maksymalnie do godziny po zakończeniu akcji lub ćwiczeń.
W przypadku zabrudzenia rąk, karku lub głowy te miejsca należy umyć jeszcze przed powrotem do bazy. Do tego celu można zaadaptować własny skompletowany zestaw higieniczny, składający się z mydła, pojemnika z wodą bieżącą, ręczników papierowych, środka do dezynfekcji skóry oraz lusterka. W Europie Zachodniej oraz w Polsce trendem są tzw. ścianki higieniczne.
Strefa brudna i czysta
Ze względu na możliwości przenoszenia zanieczyszczeń znajdujących się na ŚOI przyjęło się stosować w budynkach strażnic i remiz dwie strefy: strefę brudną i strefę czystą.
Strefa brudna obejmuje po mieszczenia garażu, szatni ubrań specjalnych oraz miejsc dekontaminacji sprzętu.
Strefa czysta obejmuje wszystkie inne pomieszczenia obiektów (kuchnie, jadalnie, sypialnie, biura, warsztaty) i do tej strefy kategoryczny jest zakaz wchodzenia w jakichkolwiek rzeczach wykorzystywanych podczas działań.
W taki sposób eliminuje się wystawienie niepotrzebne strażaków na oddziaływanie możliwych zagrożeń ze strony ŚOI. Dlatego w przypadku jednostek, które mają szatnie ubrań specjalnych zlokalizowane w częściach socjalnych obiektów, zaleca się przeniesienie takiej szatni w inne ustronne miejsce.
Podział na omawiane strefy jest wymagany w obiektach przeznaczonych dla jednostek ratowniczo-gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej, zgodnie z rozporządzeniem w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny służby strażaków Państwowej Straży Pożarnej z 2021 roku.
§ 11. 2. W obiektach, o których mowa w ust. 1, wyznacza się strefę czystą i brudną, stanowiącą układ pomieszczeń zapewniający wstępne umycie, dezynfekcję, pranie odzieży i wyposażenia, a następnie ponowne umundurowanie i wyposażenie strażaka.
