Kraj
Reforma OSP po korekcie
Na stronach Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o ochotniczych strażach pożarnych. Nowy projekt jest wynikiem przeprowadzenia szerokich konsultacji społecznych głównie ze środowiskiem strażaków ochotników, a także odbioru głosu opinii publicznej oraz głosów środowisk politycznych, eksperckich, samorządowych. Przedstawiony projekt zawiera istotne modyfikacje w porównaniu do pierwotnie ogłoszonego w maju projektu „roboczego”.
Główny trzon reformy
W nowym projekcie odstąpiono od głównego założenia reformy jakim był podział na ochotnicze straże pożarne mające stworzyć jednostki ratowniczo-gaśnicze oraz te ochotnicze straże pożarne, które takich jednostek by nie stworzyły. Tym samy zrezygnowano z opracowania przez MSWiA wytycznych w postaci rozporządzenia, które miało określać nowy standard wyposażenia i gotowości ochotniczych straży pożarnych, które miały stworzyć OSP JRG. Rezygnacja z tych pierwotnych założeń jest więc rezygnacją z wcielenia w życie rekomendacji zawartych w raporcie Najwyżej Izby Kontroli, które wprost wskazywały na konieczność dokonania specjalizacji jednostek OSP na zajmujące się działalnością ratowniczą oraz zajmujące się działalnością edukacyjną, kulturalną itp.
W miejsce wycofywanych założeń wprowadzono nowe regulacje które zakładają tworzenie przez komendantów powiatowych (miejskich) Państwowej Straży Pożarnej we współpracy z wójtami i starostami ewidencji OSP, które mogą być zadysponowane do działań ratowniczych. Na podstawie tej ewidencji opracowane zostaną procedury dysponowania jednostek ochrony przeciwpożarowej z uwzględnieniem potencjału tych jednostek i specyfiki powiatu.
Relacje z otoczeniem instytucjonalnym
W nowym projekcie wycofano się z zapisów wskazujących na nadzór i koordynację komendantów wojewódzkich PSP w zakresie współdziałania z ochotniczymi strażami pożarnymi. Obecnie komendanci wojewódzcy mają zapewniać wsparcie dla OSP w celu właściwej realizacji zadań OSP. Tak jak dotychczas projektowane przepisy nie konkretyzują na czym to wsparcie miałoby polegać i czy miałoby mieć charakter dyrektywny czy niedyrektywny. Jeżeli ten przepis wejdzie w życie w takim kształcie będzie podlegał interpretacjom i dopiero praktyka jego stosowania pokaże na czym będzie polegać wspieranie OSP przez PSP. Komendanci powiatowi (miejscy) PSP zachowują dotychczasowe wieloletnie prawo uzgadniania statutów OSP w sprawach dotyczących ochrony przeciwpożarowej. Takie samo prawo zachowuje Komendant Główny PSP w odniesieniu do Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP.
Dotychczasowe prawo wojewody żądania informacji od ZOSP RP, OSP poza ZOSP RP oraz gmin i powiatów zostało zamienione na prawo wojewody do nadzorowania gmin w zakresie finansowania OSP oraz gmin w zakresie zawierania pomiędzy sobą umów w związku z brakiem OSP na terenie danej gminy. Wycofano się z pierwotnie planowanej zmiany o prawie wojewody do kontrolowania OSP w zakresie wykonywania przez nie swoich zadań.
Gminy pozostają podmiotami, które niosą główny ciężar utrzymywania ochotniczych straży pożarnych. Utrzymano zapisy o rezygnacji zatrudniania przez gminy komendantów gminnych ochrony przeciwpożarowej i przyznano gminie ogólne prawo koordynacji funkcjonowania OSP w zakresie współpracy z komendantami powiatowymi (miejskimi) PSP. Projekt nie doprecyzowuje na czym miałaby polegać ta koordynacja. Ale należy się spodziewać, że będzie to zbieżne z dotychczasową pracą komendantów gminnych ochrony przeciwpożarowej, ponieważ pozostają w projekcie regulacje w świetle których wójt koordynuje funkcjonowanie krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego na obszarze gminy w zakresie ustalonym przez wojewodę. Wycofano się natomiast z projektowanych zapisów o prawie gminy do zatwierdzania statutów OSP w zakresie spraw dotyczących ochrony przeciwpożarowej.
System świadczeń materialnych oraz uprawnień
Utrzymano w projekcie wypłatę dla strażaków-ratowników OSP dodatków emerytalnych i określono że będzie ono wynosić 200 zł i będzie ono podlegać waloryzacji.
Zachowuje się bez większych zmian dotychczasowy system świadczeń dla strażaka ochotnika, tj. odszkodowania i renty za uszczerbek na zdrowiu i w mieniu, rekompensatę za czas niezdolności do pracy, ekwiwalent pieniężny za udział w działaniach ratowniczych i szkoleniach pożarniczych.
W projekcie ustalono zmianę, że odszkodowania za uszczerbek na zdrowiu i w mieniu mają wypłacać komendanci wojewódzcy PSP, a nie tak jak dotychczas gminy.
Rozszerzono przesłanki wypłaty ekwiwalentu pieniężnego i przesądzono, że ma on być wypłacany także za ćwiczenia ratownicze, a także za udział w działaniach poza granicami kraju. Stawka ekwiwalentu ma być ustalana nie rzadziej niż raz na dwa lata i wypłacana za każdą rozpoczętą godziną. Dotychczas preferowano system minutowy naliczania ekwiwalentu. Ekwiwalent ma być wypłacany także za czas nieobecności w pracy za który zachował wynagrodzenia oraz w formie wskazanej przez strażaka-ratownika OSP.
Utrzymano w projekcie wprowadzenie nowych świadczeń dla strażaków-ratowników, które na dzień dzisiejszy pozostają niedookreślone. Utrzymano także prawo do używania przez strażaków-ratowników OSP środków ochrony indywidualnej i umundurowania specjalnego, równorzędnego jak dla strażaków PSP.
W porównaniu do dotychczasowych przepisów oraz pierwotnego projektu wprowadza się dodatkową nowość w postaci pokrywania przez Komendanta Głównego PSP kosztów pogrzebu strażaka-ratownika, który zmarł wskutek prowadzonych działań ratowniczych, a sam pogrzeb ma się odbywać z zachowaniem ceremoniału pożarniczego.
W porównaniu do dotychczasowych przepisów oraz pierwotnego projektu wprowadza dofinansowanie na uzyskanie przez strażaków-ratowników OSP uprawnień do prowadzenia pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t, pod warunkiem zawarcia pomiędzy komendantem PSP, a strażakiem OSP umowy na pełnienie funkcji kierowcy OSP na okres nie krótszy niż 5 lat. Przy czym jednocześnie dopuszcza się do działań strażaków-ratowników wyłącznie jako kierowców osoby po 65 roku życia pod warunkiem zachowania aktualnych badań lekarskich.
Wprowadza się także nowość w postaci uznawania za równorzędne z ukończeniem szkolenia w zawodzie strażak, ukończonych przez strażaka OSP szkoleń podstawowych, kursu KPP oraz szkoleń z poszczególnych dziedzin ratowniczych. Gmina zobowiązana jest zapewnić strażakom ochotnikom szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, a Państwowa Straż Pożarna nieodpłatne szkolenia.
Ustawowo przesądzono, że członkowie stowarzyszeń ochotniczych straży pożarnych będą nazywani strażakami OSP oraz strażakami – ratownikami OSP. Podtrzymano zaproponowane w pierwotnym projekcie legitymacje dla strażaków OSP oraz nowe odznaczenia tj. odznakę Świętego Floriana oraz Krzyż Świętego Floriana.
System finansowania
System finansowania OSP nie ulega zasadniczym zmianom. Tak jak dotychczas główny ciężar finansowania OSP będą ponosić w pierwszej kolejności gminy a w drugiej budżet państwa. Gminy będą dalej zapewniać OSP sprzęt, koszty utrzymania remizy, ubezpieczenia, umundurowanie, środki ochrony indywidualnej, badania czy ekwiwalent. Finansowanie będzie mogło się odbywać w formie wydatków bezpośrednich lub w formie dotacji. Dotacje będą mogły OSP przyznawać także powiaty oraz województwa. Nowością jest zapewnienie OSP utrzymania obiektów w zakresie rozliczania kosztów dostaw energii elektrycznej według taryfy G-11. Podtrzymano przedstawioną w pierwotnym projekcie możliwość organizowania imprez masowych przez OSP i przeznaczania uzyskanych w ten sposób dochodów na działalność statutową. Gmina finansując OSP będzie mogła zwracać się po pomoc do komendanta powiatowego (miejskiego) PSP oraz do wojewody. Utrzymana została dotacja MSWiA dla OSP, która będzie realizowana tak jak dotychczas za pośrednictwem struktur PSP oraz dotacja dla jednostek OSP będących w krajowym systemie ratowniczo-gaśniczym. W porównaniu do pierwotnego projektu przywrócono przekazywanie środków z zakładów ubezpieczeń. Utrzymano możliwość odpłatnego wykorzystywania nieruchomości, urządzeń i sprzętu przez OSP do innych społecznie użytecznych celów w zakresie ustalonym z gminą. Utrzymano obowiązek ewidencjonowania majątku przez OSP. Utrzymano przechodzenie majątku OSP zakupionego przy udziale środków z budżetu państwa lub gminy na własność gminy w przypadku likwidacji OSP oraz przekazywanie tego majątku innej jednostce ochrony przeciwpożarowej zapewniającej utrzymanie właściwego zabezpieczenia operacyjnego mieszkańcom gminy.
Dr Dariusz P. Kała, Kancelaria Prawna „LexKała”
specjalizuje się w prawie ochrony przeciwpożarowej
